Okna stylizowane

Jednak w przeważającej mierze zabytkowe budowle z przed wielu lat – wymagają gruntownych remontów i renowacji od fundamentów, aż po sam dach. Aby przywrócić takim budynkom dawną świetność i odtworzyć ich prawdziwą historię trzeba skupić się zarówno na samych murach, jak i na stolarce okiennej.
Nie wszyscy mieszkańcy zdają sobie sprawę z faktu, że jeśli budynek, w którym zamieszkują został wpisany do Rejestru Zabytków wszelkie zmiany w jego wyglądzie zewnętrznym powinny zostać zatwierdzone przez miejscowego konserwatora. Zmiany w wyglądzie elewacji to także wymiana okien na nowe we własnym mieszkaniu.

Konserwator zabytków, a nowe okna

Nawet jeśli budynek nie jest zabytkiem,
a znajduje się pod ochroną konserwatorską nowe okna powinny jak najbardziej odzwierciedlać wyglądem ich pierwowzór. Do najczęstszych konfliktów pomiędzy inwestorami, a konserwatorem dochodzi na tle materiału, z jakiego powinny zostać wykonane ramy okienne. Jak wiadomo – niegdyś okna wykonywano wyłącznie
z drewna. Obecnie najpopularniejsze na rynku są okna z PVC. Choć drewno zostało skutecznie wyparte przez sztuczne tworzywa – to jednak okazuje się, że stylizowane okna drewniane są nawet kilkakrotnie droższe od okien o przyzwoitych parametrach użytkowych powstałych z PVC. W niektórych przypadkach zastosowanie okien z tworzywa sztucznego jest dopuszczalne i konserwator zabytków narzuca jedynie konkretny kolor okleinowania ramy okiennej od zewnątrz. Jednak częściej w budynkach usytuowanych zwłaszcza
w centralnych punktach miast (np. na starówkach) lub w przypadku szczególnie cennych historycznie budynków – okna muszą być drewniane. Dodatkowo – powinny stanowić wierną replikę okien, jakie w budynku zamontowano przed wielu laty. W zależności od okresu, w którym budynek powstał, jak i stylu w jakim go wzniesiono – okna mogą posiadać liczne zdobienia w postaci rzeźbionych głowiczek, frezowanych listewek na ramie, szprosów na szybach, mogą być oknami skrzynkowymi, półskrzynkowymi lub tzw. polskimi.
Zdarzają się wprawdzie przypadki, iż w interesujących architektonicznie budynkach i wydawałoby się, że posiadających swoją historię – montuje się zwykle, najtańsze okna. Jednak z ochroną zabytków nie ma to niczego wspólnego i najczęściej jest samowolą lokatorów lub właściciela budynku. Takie działania są nie tylko sprzeczne z obowiązującym prawem, ale przede wszystkim godzą estetycznie w wartości architektoniczne, które powinny zostać utrwalone i zachowane. Mawia się przecież, że człowiek bez swej historii i korzeni jest mało wartościowy. Architekci uważają, że
z budynkiem jest podobnie, a czasami niewielki jego szczegół, np. właśnie okno – jest w stanie zaburzyć harmonię całości i sprawić, że na obiekt nie patrzymy już tak przychylnym okiem.

Okna skrzynkowe

Na przestrzeni wieków – jeden z popularniejszych typów okien stosowany w Polsce. Do dziś okna skrzynkowe można zauważyć tak w miejskich kamienicach, jak w odrestaurowanych dworach pańszczyźnianych, pałacach lub w zwykłych domach w wiejskim stylu. Okna te nadają budynkowi swojskiego uroku i sprawiają, że zaczynamy postrzegać go zupełnie inaczej. Rama okienna okien skrzynkowych składa się z ościeżnicy i krosna. Do ramy mocowane są podwójne skrzydła okienne, które otwiera się do środka pomieszczenia. Zewnętrzne skrzydła tego rodzaju okien zawsze mają mniejsze wymiary, niż skrzyła wewnętrzne. Odmianę okien skrzynkowych stanowią okna półskrzynkowe. Ich ramy składają się z ościeżnicy i tzw. krośniaków. Skrzydła natomiast mają różną wysokość, ale są tej samej szerokości. Obecnie okna skrzynkowe wykonuje się według nowych technologii. Dzięki temu zachowuje się ich dawny wygląd zewnętrzny i osiąga dobre parametry użytkowe. Do wyrobu okien stosuje się najwyższej jakości drewno, tj. sosna, dąb, modrzew, cedr kanadyjski oraz najtrwalsze i ekologiczne środki zabezpieczające. Niemal u każdego z producentów – istnieje możliwość doposażenia okien skrzynkowych w dodatkowe akcesoria, okucia ozdobne oraz szprosy.

Okna ościeżnicowe, czyli polskie

Niegdyś stosowane głównie w budownictwie wiejskim lub w miastach – w częściach parterowych budynków. Omawiany rodzaj okien składa się z ościeżnicy i mocowanych do niej – podwójnych skrzydeł okiennych. Jedna para skrzydeł otwiera się do środka pomieszczenia, a druga na zewnątrz. Niestety, skrzydła otwierane na zewnątrz stanowią trudność z utrzymaniem ich w czystości, szczególnie wówczas, kiedy okno zamontowane jest na wyższej kondygnacji budynku. Z tego właśnie powodu, jak również poprzez zagrożenie dla przechodniów w razie stłuczenia szyby – okna polskie w większych miejscowościach – można zobaczyć jedynie w niższych partiach budynków. Na wsiach – montowane zwłaszcza w charakterystycznych dworkach – nadają tym budynkom cech swojskości, podkreślając ich przynależność do miejsc, w których zostały wzniesione.

Okna w stylu...

Pomimo, że wielu wymaganiom konserwatorskim są w stanie sprostać producenci okien z PVC – to jednak w budynkach restaurowanych z większym rozmachem – prym wiedzie drewno. Dzisiejsze drewniane okna nie są już takie jak te, które mają imitować. Przy zachowaniu eleganckiego wyglądu mają doskonałą izolacyjność cieplną i akustyczną oraz odpowiednią odporność na działanie czynników zewnętrznych. Wybór opcji z wkładem szybowym podnosi znacznie poziom tak ważnej zwłaszcza w centrach dużych miast – izolacyjności akustycznej okien. Natomiast drewniane okna energooszczędne są w stanie przyczynić się do nie mniejszych oszczędności finansowych, niż ich rywale z PVC. Dzieje się tak za sprawą wypełniania przestrzeni międzyszybowych gazem szlachetnym i stosowania ciepłych ramek dystansowych.
W celu uzyskania specjalnych efektów dekoracyjnych w oknach stylizowanych stosuje się szyby barwione lub ornamentowane. Fantastyczne efekty wizualne można również uzyskać za pomocą żłobień w szkle. W powyższy sposób powstają piękne witraże, które stanowią nie tylko ozdobę fasady i całego budynku, ale także indywidualnego wnętrza. Niezwykłe formy, kształty i elementy zdobnicze przybiera także współczesna stolarka okienna. Okna zakończone łukiem, w kształcie trójkąta lub okręgu – aktualnie nie są już żadną nowością, choć w dalszym ciągu tworzą klimat budynku i nadają mu pożądanego charakteru. W połączeniu ze zdobionymi okuciami, klamkami okiennymi i ornamentami fasadowymi – budynki z powodzeniem odzyskują swoją dawną świetność. Dodatkowo stosowanie listew i głowic, często rzeźbionych ręcznie podnosi walory estetyczne okna
i sprawia, że połączenie okna z murem staje się niewidoczne, a oprawa stolarki wygląda, jak przed wielu laty.

Szprosy w oknach

W budynkach zabytkowych - szprosy – to niemal nieodłączny element okien. Znawców fakt ten nie dziwi, zaś mniej wtajemniczonym warto nadmienić, że szprosy istnieją na świecie tak długo, jak szkli się okna. Zadaniem szprosów jest podział okna na większą ilość przeszklonych przegród, co w dawnych zamkach, pałacach i pośród zamożniejszej części mieszczaństwa było wręcz nieodzowne. Okno stylizowane szprosami nabiera bowiem, charakteru bogactwa i przepychu. Prezentuje się dumnie, jest okazalsze i bardziej zwraca na siebie uwagę.
Mając na uwadze nie tylko walory estetyczne szprosów trzeba zaznaczyć, że ten element okna to także jego część konstrukcyjna. Choć w dzisiejszych czasach raczej rzadko stosowana. Obecnie drewniane szprosy stosuje się jedynie w wersji naklejanej na szybę. W środku okna umieszcza się jedynie aluminiowe elementy imitujące szprosy, które równie skutecznie oddają podział okna na jego mniejsze przestrzenie szybowe. W architekturze dworkowej i stylu rustykalnym wciąż niesłabnącą popularnością cieszą się bardziej nietypowe podziały przeszklonej powierzchni okna. Można je uzyskać za pomocą połączenia w jednym oknie kompozycji łuków, trójkątów, elips lub okręgów. Aktualnie, w celu odpowiedniego doboru szprosów do rodzaju okna – stosuje się specjalne programy komputerowe, które nie tylko biegle odtwarzają historię, przypisaną budynkowi, ale też umożliwiają podział okna w taki sposób, aby prezentowało się ono na miarę nowych czasów.
Jednak użytkownicy okien ze szprosami powinni posiadać świadomość, iż szyby podzielone na mniejsze przestrzenie brudzą się zdecydowanie łatwiej i szybciej. Ponadto nie wszyscy wiedzą
o dość ciekawym, choć całkowicie naturalnym zjawisku „dzwonienia szprosów”. Dźwięki wydobywające się z głębi okna podczas jego otwierania, zamykania, a czasami także podczas silniejszych podmuchów wiatru są przy zamontowanych szprosach normalne i niedogodności tej nie klasyfikuje się jako wady producenckiej, w związku z czym nie podlega ona reklamacji.

Podsumowanie

Za wiernym odtworzeniem dawnego klimatu architektonicznego przemawiają zarówno względy dziedzictwa narodowego, jak i fakt zachowania powszechnej estetyki w niektórych miejscach naszych miast i wsi. Trzeba jednak podkreślić, iż bardzo wierne odtworzenie tego, co aktualnie już praktycznie nie istnieje – musi mieć swoją cenę. W niektórych przypadkach takie repliki są nawet całkowicie niemożliwe. Piękne, stylizowane okna – to dzisiaj prawdziwe dzieło sztuki. Często owo dzieło staje się jak gdyby rodzajem mebla w domu. Wówczas, cena przestaje być wartością dominującą dla właściciela i staje się pojęciem względnym. Warto jednak zaznaczyć, że naturalny surowiec, jakim jest drewno – bez odpowiedniej dbałości o niego i należytej impregnacji nie będzie w stanie służyć długimi latami.