Okno - element ściany

Liczbę i wielkość przeszkleń budynku ustala projektant. Wszelkie zmiany w tym względzie wymagają adaptacji projektu. Lepiej więc, żeby inwestor zawczasu zastanowił się, jakie okna będą mu potrzebne i jak powinny być rozmieszczone. Architekt oczywiście pomoże w podjęciu najważniejszych decyzji. Przepisy mówią, że w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi powinien wynosić przynajmniej 1:8.

Jakie okna do jakich konstrukcji

Najpopularniejsze są okna z PCV, drewna lub aluminium. Producenci oferują także okna drewniano-aluminiowe lub z kompozytu fiberglass. Każde z nich może być zamontowane w ścianach o dowolnej konstrukcji. Nie ma tu narzuconych reguł. Przyjęło się jednak, iż do budynków z litego drewna - a więc z bali, płazów lub do domów, w których drewno dominuje na elewacji wybiera się okna drewniane. Są one wówczas naturalnym dopełnieniem całości.

Okna a specyfika budynku

W tradycyjnych domach i budynkach mieszkalnych dopuszczalne jest stosowanie okien różnej budowy i wielkości. Ważne, żeby zapewniały odpowiedni dopływ światła i spełniały wymogi izolacyjności termicznej. Większe wymagania stawia się domom energooszczędnym i pasywnym.
Tu niezbędne stają się okna o bardziej wyśrubowanych parametrach. O ile standardowe mają współczynnik przenikania ciepła U mniej więcej na poziomie 1,5 W/m²K, to te do budynków
o zwiększonych wymaganiach dotyczących izolacyjności muszą mieć współczynnik niższy, na przykład 1,0, a nawet 0,8. Współczynnik U powinien dotyczyć całego okna, a nie tylko jednego
z jego elementów, na przykład szyby lub ramy. Szyby takich okien to coraz częściej szyby dwukomorowe o współczynniku Ug około 0,8-0,5 W/m²K. Zarówno drewniane, jak i plastikowe profile ram i skrzydeł powinny mieć także niski współczynnik U – zbliżony do 1,2 W/m²K. Do budujących domy pasywne i energooszczędne skierowane są też tak zwane okna aktywne, bardziej niż inne wykorzystujące ciepło słoneczne. Taką cechę charakteryzuje współczynnik przepuszczalności promieni słonecznych g, korzystny, gdy jest wysoki, np. 45-50% (normalnie wynosi 30-40%). Izolacyjność termiczna okien nie ma znaczenia, jeśli mają być one przeznaczone do pomieszczeń nieogrzewanych, na przykład wolnostojących garaży, zimnych piwnic. W niektórych budynkach szczególnie ważne jest zapewnienie ponadstandardowego bezpieczeństwa antywłamaniowego. Do takich domów poszukiwane są modele z pancernymi szybami i okuciami utrudniającymi wyważenie. Za okna antywłamaniowe, w pełnym tego słowa znaczeniu uznawane są te, którym przyznano klasę co najmniej WK2. Drogie okna klasy WK6 zdolne są powstrzymać włamywacza przez nie mniej niż 20 minut. Klasyfikację taką określa norma PN-EN 1627:2006. Gdy dom stoi blisko ruchliwej ulicy, lepiej przemyśleć zakup okien o jak najkorzystniejszej izolacyjności akustycznej. Dobre będą wówczas te, których współczynnik Rw wynosi około 35-40 dB.

Duże okna - dużo słońca

Wielkogabarytowe przeszklenie ma mniejszą izolacyjność cieplną niż ściana. Powoduje więc większe straty energii. Jeśli zależy nam na oknach sporych rozmiarów, niech będą one miały lepszy współczynnik przenikania ciepła niż tradycyjne. Bardziej liczyć będzie się tu współczynnik  U szyb zespolonych niż ram. Ramy mają większy wpływ na izolacyjność cieplną okien o mniejszych wymiarach. Lepiej też, gdy duże okna zostaną zlokalizowane od strony południowej lub południowo-zachodniej - pod warunkiem, że elewacja ta nie będzie zanadto zacieniona, na przykład przez inny budynek lub wysokie drzewa. W miejscach, gdzie dociera mało słońca powinny się znaleźć mniejsze okna. Duże przeszklenia trzeba będzie również wyposażyć w żaluzje lub inny rodzaj osłon, aby zmniejszyć nasłonecznienie i nagrzewanie wnętrz w sezonie letnim.

Miejsce okna w ścianie

Aby wokół okna nie dochodziło do niekontrolowanej utraty ciepła, trzeba je zamontować
w odpowiednim miejscu:

• ściany jednowarstwowe - rama okna musi zostać usytuowana w połowie ich grubości;

• ściany dwuwarstwowe - ramę montuje się jak najbliżej lica ściany, żeby znalazło się
  w najbliższym sąsiedztwie warstwy termoizolacyjnej. Najlepszym wyjściem jest zaś takie osadzenie ościeżnic, żeby wystawały całkiem lub częściowo poza lico muru i były po obwodzie otoczone materiałem ociepleniowym;

• ściany trójwarstwowe - okna należy montować w linii ocieplenia;

• ściany o konstrukcji szkieletowej - podobnie jak w ścianach jednowarstwowych, ościeżnicę umieszcza się centralnie, mniej więcej w połowie grubości ściany. Jeśli jednak ściana taka jest docieplona od zewnątrz, obowiązuje identyczna zasada, jak dla ścian dwuwarstwowych;

• ściany z bali ocieplanych - warstwa termoizolacyjna znajduje się tu w połowie grubości ściany. W jej linii należy zamocować ościeżnice;

• ściany z bali pełnych - okna montuje się tak samo jak ścianach jednowarstwowych. Jeśli bale są ocieplane od zewnątrz - obowiązuje identyczna zasada, jak dla ścian dwuwarstwowych.

Sposoby mocowania okien

Aby okna zostały pewnie osadzone w ścianie, trzeba ich ościeżnice połączyć z nimi za pośrednictwem odpowiednio dobranych kotew i łączników. Innego typu łączniki przeznaczone są do ścian z materiałów pełnych, takich jak bloczki wapienno-piaskowe, bloczki gazobetonowe, cegła pełna, a inne stosuje się do ścian z pustaków.

Specjalnych kotew używa się do łączenia okien z konstrukcjami drewnianymi. Kotwy takie powinny kompensować naprężenia powstające na styku okna i ściany, która pracuje, między innymi w wyniku zmian wilgotności surowca.
Absolutnie niedozwolone jest osadzanie ścian na piankę poliuretanową i traktowanie jej jako materiału montażowego. Rola piany jest bardzo istotna, ale ogranicza się wyłącznie do uszczelnienia styku rama-ściana.